ARTIKEL: "Dertig jaar vrede, driehonderd jaar later: De Zuidelijke Nederlanden, Frankrijk en Europa in de Vrede van Utrecht (1713) - Trente années de paix, trois cents ans plus tard: l'Europe, la France, les Pays-Bas méridionaux et la paix d'Utrecht (1713)". De Franse Nederlanden-Les Pays-Bas français. XXXVII (2012), pp. 32-53. (ISSN 0251-2408)

(bron afbeelding: Ons Erfdeel)

Ik schreef een historische bijdrage voor een breder publiek over de Vrede van Utrecht, die volgend jaar uitgebreid wordt herdacht naar aanleiding van haar driehonderdste verjaardag. Zowel vanuit het perspectief van mijn eerder verschenen boek Op Zoek naar Glorie in Vlaanderen. De Zonnekoning en de Spaanse Successie (1707-1708), als mijn lopende doctoraatsonderzoek over het internationaal recht van de "trente heureuses" (1713-1740), is de Vrede hét scharnierpunt bij uitstek.

De Nederlandse bijdrage ("Dertig jaar vrede, driehonderd jaar later : de Zuidelijke Nederlanden, Frankrijk en Europa in de Vrede van Utrecht (1713)"), rijkelijk geïllustreerd, en Franse samenvatting vind je in het jaarboek De Franse Nederlanden - Les Pays-Bas Français (pp. 20-41).

De folder van de publicatie vindt u hier.

Congressus Cameracensis

Uw dienaar schrijft vlijtig verder aan zijn doctoraat, en hangt al een aantal weken gefascineerd boven de verbluffend gesofisticeerde en vernuftige correspondentie van de Britse diplomaten Polwarth en Whitworth, die in detail juridische structuren, diplomatieke bochten en politieke pirouettes op het congres van Cambrai (1722-1725) overbriefden naar George I en diens minister van Buitenlandse Zaken, de hertog van Newcastle in Whitehall.

Het congres slorpte ongeveer alle uitstaande diplomatieke dossiers in West-Europa op: België, het Gulden Vlies en de Oostendse Compagnie (tussen Spanje en Oostenrijk), Italië (tussen Spanje, Oostenrijk, Parma-Piacenza, Toscane, Guastalla, Modena, de paus, Venetië, Genua en Sardinië-Savoye) en Spanje zelf (tussen Spanje en Oostenrijk). Tussendoor is er plaats voor het nodige paniekvoetbal wanneer Filips V van Spanje er de brui aan geeft en zijn 17-jarige zoon de troon laat bestijgen... om acht maand later, na diens overlijden, gewoon terug te komen; wanneer de hertog van Bourbon beslist om Lodewijk XV's verloofde, de Spaanse prinses Maria Anna Victoria, terug te sturen en het huwelijk af te blazen; of nog, wanneer tsaar Peter de Grote overlijdt. Uiteindelijk gaat het congres uiteen omdat Oostenrijk en Spanje een apart verdrag afsluiten, achter de rug van de Franse en Britse bemiddlaars.

Hierboven prijkt de wordle van de eerste 45.482 woorden van het deel in kwestie, die visueel verduidelijkt welke woorden het meeste over de tongen gingen.

De geopolitiek achter het Frans-Duitse koppel

 

Vandaag is het grote Duitsland-dag: het Bundesverfassungsgericht in Karlsruhe velt straks een uitspraak over het ESM (een van de reddingsfondsen die via een omweg doen wat de ECB eigenlijk gewoon rechtstreeks zou moeten kunnen: schulden opkopen van eurolanden in problemen). 

Om deze juridische uitspraak wat in haar geopolitieke, structurele, lange termijn-context te plaatsen, liet Les enjeux internationaux (het uitstekende buitenlandpolitiekprogramma op France Culture) Daniel Colard (Univ. Franche-Comté) aan het woord. 

De Frans-Duitse verhouding stond in het middelpunt van mijn thesis in de onderzoeksmaster "RI" in Sciences Po, en blijft, door het loutere dictaat van de geografie, van vitaal belang om de Europese politiek te begrijpen.

Kort samengevat: Duitsland wist na de Koude Oorlog te ontsnappen uit een verhouding die veruit in het voordeel van Frankrijk geplooid was na 1945. Frankrijk zat immers in de VN-Veiligheidsraad en ontwikkelde een eigen kernwapen in de jaren '60, terwijl Duitsland gespleten tussen Oost en West voortdurend werd gefrustreerd door een ongelijk statuut (afwisselend leunend op Frankrijk, met het Verdrag van het Élysée en de VS, met de NAVO, om toch maar toegang te krijgen tot de atoomknop) en het verlies van de traditionele geopolitieke achtertuin in het Oosten. Met Kohl verandert de hele verhouding weer: Duitsland verenigd, wordt het grootste land van Europa, en kan met de uitbreiding van de EU weer voluit rommelen in Oost-Europa (dat is ook de analyse van Kissinger, die de Duitse eenmaking onder Bismarck in 1870 ziet als de verstoring van het eeuwenoude Franse systeem om Duitsland verdeeld -en dus zwak- te houden; een verenigd Duitsland is gewoon te groot om goed te zijn: het kijkt zowel naar het Westen als naar het Oosten). Zo moet je ook de creatie van de euro zien als een poging van Mitterrand om de dominantie van de Duitse mark in een uitgebreid Europa te voorkomen. Ook Hollande's tijdelijke alliantie met Spanje en Italië staat in dit teken: als je de Duitsers verplicht om te delen, kunnen ze tenminste niet alles zelf beslissen.

De demografische toekomstperspectieven zijn evenwel wat minder rooskleurig voor onze oosterburen: in 2040 zal Frankrijk Duitsland in bevolking weer hebben bijgebeend.

Enfin, het  verhaal is dus wel een stukje genuanceerder dan het cliché van een economisch welvarend Duitsland en een "Colbertistisch" Frankrijk doet vermoeden.

Rechtshistorische courant, sept. 2012 (NL/FR versie)

 Zoals elke maand brengt het Gentse Instituut voor Rechtsgeschiedenis de "Courant" uit. U vindt de twee versies online:

• Nederlandstalig: op de site van ons instituut
• Franstalig: op de rechtshistorische blog Nomôdos